[PDF]

AUN-QA (ASEAN University Network-Quality Assurance) Version 4.0 มุ่งเน้นการประเมินคุณภาพหลักสูตรแบบองค์รวม โดยให้ความสำคัญกับการจัดการศึกษาที่เน้นผลลัพธ์ (Outcome-Based Education: OBE) และการเชื่อมโยงอย่างเป็นระบบตั้งแต่การ กำหนดผลลัพธ์การเรียนรู้ไปจนถึงการวัดผลและการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง

เกณฑ์หลักที่สำคัญ (8 Criteria)

Criteria 1: Expected Learning Outcomes (ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังของหลักสูตร)

•   แก่นสำคัญ หลักสูตรต้องกำหนดผลลัพธ์การเรียนรู้ที่คาดหวัง (Program Learning Outcomes: PLOs) อย่างชัดเจน โดยใช้ Learning Taxonomy (เช่น Bloom's Taxonomy) ที่สามารถสังเกต และวัดผลได้ PLOs ต้องสอดคล้องกับวิสัยทัศน์ พันธกิจของมหาวิทยาลัย และอัตลักษณ์ของนักศึกษาที่ได้รับการพัฒนา

•   การเชื่อมโยง PLOs ต้องประกอบด้วยทักษะทั่วไป (Generic Outcomes: GLOS) เช่น การสื่อสาร การแก้ปัญหา และทักษะเฉพาะทาง (Subject Specific Outcomes: SSLOS) ที่เกี่ยวข้องกับสาขาวิชา นอกจากนี้ ผลลัพธ์การเรียนรู้ของแต่ละรายวิชา (Course Learning Outcomes: CLOS) ต้องสอดคล้องกับ PLOs และแสดงระดับการเรียนรู้ที่ถูก ต้อง ชัดเจน
  

• ประเด็นที่ต้องมี แสดงกระบวนการเก็บความต้องการจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stakeholders) โดยเฉพาะจากภายนอก เพื่อนำมาใช้ในการกำหนด PLOs และต้องระบุได้ว่า PLO ข้อไหนสะท้อนความต้องการของ Stakeholders กลุ่มใดที่สำคัญคือ หลัก สูตรต้องกำหนดตัวบ่งชี้และวิธีการวัดว่านักศึกษา บรรลุ PLOs ได้อย่างไรเมื่อสำเร็จการศึกษา

Criteria 2: Programme Structure and Content (โครงสร้างและเนื้อหาหลักสูตร)

•   แก่นสำคัญ ข้อมูลรายละเอียดของหลักสูตร (Programme Specifications) และรายละเอียดรายวิชา (Course Specifications) ต้องครบถ้วน เป็นปัจจุบัน และสื่อสารไปยังผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกกลุ่ม การออกแบบหลักสูตรต้องสอดคล้องกับการบรรลุ PLOs โดยใช้หลัก Constructive Alignment

• การเชื่อมโยง หลักสูตรควรนำข้อเสนอแนะ (Feedback) จากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียมาใช้ในการออกแบบ และปรับปรุงหลักสูตร โดยเฉพาะจาก External Stakeholders เช่น นายจ้าง แต่ละรายวิชาควรมีส่วนช่วยในการผลักดันให้บรรลุ PLOs ได้อย่างชัดเจน

•  ประเด็นที่ต้องมี โครงสร้างหลักสูตรต้องมีการเรียงลำดับการเรียนรู้จากระดับพื้นฐานไปสู่ระดับกลางและระดับที่เชี่ยวชาญ (Basic-Intermediate-Specialized) และแสดงการบูรณาการความรู้ ควรมีทางเลือกให้นักศึกษาสร้างความเชี่ยวชาญพิเศษในวิชาเอกหรือวิชาโทได้ และหลักสูตรต้องมีการทบทวนอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ทันสมัยและเกี่ยวข้องกับภาคอุตสาหกรรม

Criteria 3: Teaching and Learning Approach (แนวทางการจัดการเรียนการสอน)

• แก่นสำคัญ ปรัชญาการศึกษาของหลักสูตรต้องชัดเจน พร้อมสื่อสารไปยังผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และนำมาใช้เป็นแนวทางในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน

• การเชื่อมโยง กิจกรรมการเรียนการสอนควรส่งเสริม Active Learning และเปิดโอกาสให้นักศึกษามีส่วนร่วมรับผิดชอบในกระบวนการเรียนรู้ เช่น การให้นักศึกษาเลือกอาจารย์ที่ปรึกษาหรือหัวข้อวิทยานิพนธ์ได้

• ประเด็นที่ต้องมี หลักสูตรต้องส่งเสริมให้นักศึกษาเกิดการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Life-Long Learning) เช่น ทักษะการตั้งคำถาม การวิเคราะห์ข้อมูลและบ่มเพาะความคิดสร้างสรรค์ นวัตกรรม และแนวคิดผู้ประกอบการ กระบวนการจัดการเรียนการสอนควรได้รับการประเมิน ทบทวน และปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของภาคอุตสาหกรรมและ PLOs

Criteria 4: Student Assessment (การวัดผลและประเมินผลนักศึกษา)

•  แก่นสำคัญ การวัดผลและประเมินผลต้องหลากหลายสอดคล้องกับ CLOS และวัตถุประสงค์ของรายวิชา นโยบายการวัดผลและการอุทธรณ์ต้องชัดเจน สื่อสารให้นักศึกษาทราบ และนำไปปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ

•  การเชื่อมโยง ต้องมีการกำหนดมาตรฐานและกระบวนการประเมินความก้าวหน้าและการสำเร็จการศึกษาของนัก ศึกษาอย่างชัดเจน วิธีการวัดผลต้องใช้ Rubrics หรือ Marking Schemes และได้กำหนดเวลาและข้อกำหนดที่ชัดเจน เพื่อให้เกิดความเที่ยงตรง ความน่าเชื่อถือ และความเป็นธรรม

•  ประเด็นที่ต้องมี การวัดผลต้องสามารถวัดการบรรลุ PLOs ได้ และแสดงการให้ข้อเสนอแนะ (Feedback) จากผลการประเมินแก่นักศึกษาอย่างเหมาะสมและ ทันเวลา กระบวนการวัดผลควรได้รับการทบทวนและปรับปรุงอย่างต่อเนื่องเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของภาคอุตสาหกรรมและ PLOs

Criteria 5: Academic Staff (คุณภาพของบุคลากรสาย วิชาการ)

• แก่นสำคัญ หลักสูตรต้องมีแผนอัตรากำลังอาจารย์ที่ชัดเจน เพื่อให้มั่นใจว่ามีจำนวนและคุณภาพอาจารย์เพียงพอต่อความต้องการ ด้านการศึกษา วิจัย และบริการวิชาการ

• การเชื่อมโยง มีการประเมินและติดตามภาระงานของอาจารย์เพื่อปรับปรุงคุณภาพ แสดงการกำหนดประเมิน และสื่อสารสมรรถนะของอาจารย์ (เช่น สมรรถนะด้านการสอน การวิจัย และบริการวิชาการ)

•  ประเด็นที่ต้องมี การมอบหมายภาระงานให้อาจารย์ต้องเหมาะสมกับคุณวุฒิ ประสบการณ์ และความเชี่ยวชาญ การส่งเสริมความก้าวหน้าและให้รางวัลอาจารย์ต้องเป็นไปตามระบบคุณธรรม โดยพิจารณาจากผลการปฏิบัติงานด้านการสอน วิจัย และบริการวิชาการ สิทธิ สิทธิพิเศษ บทบาท หน้าที่ ความรับผิดชอบ จรรยาบรรณวิชาชีพ และความ เป็นอิสระทางวิชาการของอาจารย์ต้องได้รับการกำหนดและสื่อสาร ให้เข้าใจตรงกัน จัดระบบในการระบุความต้องการการ ฝึกอบรมและพัฒนาอาจารย์ และจัดกิจกรรมที่เหมาะสมเพื่อตอบสนองความต้องการเหล่านั้น รวมถึงมีการบริหารผลการปฏิบัติงาน การให้รางวัลและการยกย่อง เพื่อประเมินคุณภาพการสอนและการวิจัยของอาจารย์

Criteria 6: Student Support Services (การส่งเสริมและให้บริการแก่นักศึกษา)

• แก่นสำคัญ นโยบาย หลักเกณฑ์ และขั้นตอนการรับนักศึกษาเข้าเรียนต้องชัดเจน สื่อสาร และเผยแพร่ให้เป็นปัจจุบัน

• การเชื่อมโยง มีแผนระยะสั้นและระยะยาวในการส่งเสริมและให้บริการแก่นักศึกษาทั้งด้านวิชาการและไม่ใช่วิชาการอย่างเพียงพอและมีคุณภาพ

• ประเด็นที่ต้องมี การแสดงระบบในการบันทึกและติดตามความก้าวหน้า ผลการเรียน และภาระงานของนักศึกษา เพื่อใช้ในการให้ข้อเสนอแนะและแก้ไขปัญหาได้อย่างทันท่วงที

Criteria 7: Facilities and Infrastructure (สิ่งอำนวย ความสะดวกและโครงสร้างพื้นฐาน)

•  แก่นสำคัญ หลักสูตรต้องมั่นใจว่ามีสิ่งอำนวยความสะดวกและโครงสร้างพื้นฐานที่เพียงพอและเหมาะสมเพื่อสนับสนุนการเรียนการสอน การวิจัย และการเรียนรู้ของนักศึกษาและบุคลากร

• การเชื่อมโยง สิ่งอำนวยความสะดวก เหล่านี้ไม่เพียงแต่หมายถึงห้องเรียน ห้องปฏิบัติการ และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องเท่านั้น แต่ยังรวมถึงเทคโนโลยีสารสนเทศ (IT infrastructure) ที่ ทันสมัยและเพียงพอต่อการใช้งานของทุกคน

• ประเด็นที่ต้องมี

• ความเพียงพอและ เหมาะสม ห้องเรียน ห้องปฏิบัติการ สื่อการเรียนการสอน อุปกรณ์ และทรัพยากรการเรียนรู้ต้องมีปริมาณเพียงพอและอยู่ในสภาพพร้อมใช้งานเพื่อสนับสนุนการบรรลุ PLOs และ กิจกรรมการเรียนรู้ที่หลากหลาย

• การเข้าถึงและความปลอดภัย สิ่งอำนวยความสะดวกต้องสามารถเข้าถึงได้ง่ายสำหรับนักศึกษาและบุคลากรทุกคน รวมถึงผู้พิการ และต้องมีมาตรการด้านความปลอดภัยที่ชัดเจนและปฏิบัติได้จริง

• การบำรุงรักษาและการปรับปรุง กำหนดระบบการบำรุงรักษาและดูแลสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างสม่ำเสมอ และดำเนินการการวางแผนการปรับปรุงหรือจัดหาสิ่งใหม่ ๆ เพื่อให้ทันสมัยและตอบสนองความต้องการที่เปลี่ยนแปลงไป

• ทรัพยากรห้องสมุด ห้องสมุดต้องมีทรัพยากรที่หลากหลาย ทั้งสิ่งพิมพ์และอิเล็กทรอนิกส์ที่เกี่ยวข้องกับหลักสูตรและเพียง พอต่อการใช้งานของนักศึกษาและอาจารย์

• สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ สภาพแวดล้อมโดยรวมของสถานที่เรียนควรส่งเสริมการเรียนรู้ สร้างบรรยากาศที่เอื้ออำนวยต่อการศึกษาค้นคว้าและทำกิจกรรมร่วมกัน

Criteria 8: Quality Enhancement (การพัฒนาคุณภาพ)

• แก่นสำคัญ หลักสูตรต้องกำหนดกลไกที่ชัดเจนและเป็นระบบในการประเมินและปรับปรุงคุณภาพอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน

• การเชื่อมโยง เกณฑ์นี้เป็นส่วนที่เชื่อมโยงและสรุปการดำเนินงานทั้งหมดของหลักสูตร โดยมุ่งเน้นที่การนำข้อมูลจากการประเมินในเกณฑ์อื่น ๆ มาใช้ในการตัดสินใจและดำเนินการปรับปรุง

• ประเด็นที่ต้องมี

• ระบบประกันคุณภาพ ภายใน กำหนดระบบและกลไกการประกันคุณภาพภายในที่เข้มแข็ง ซึ่งครอบคลุมทุกองค์ประกอบของหลักสูตร (ตั้งแต่ PLOs ไปจนถึงสิ่งอำนวยความสะดวก)

• การทบทวนและปรับ ปรุงหลักสูตร หลักสูตรต้องมีการทบทวนและปรับปรุงเป็นประจำ (เช่น ทุก ๆ 4-5 ปี) โดยอาศัยข้อมูลจากการประเมินตนเอง (Self-Assessment Report: SAR) ข้อเสนอแนะจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ผลการเรียนรู้ของนักศึกษา และการเปลี่ยนแปลงของภาคอุตสาหกรรมและสังคม

• การประเมิน PLOs กำหนดกระบวนการที่เป็นระบบในการประเมินการบรรลุ PLOs ของนักศึกษาหรือบัณฑิต โดยใช้เครื่องมือและวิธีการที่หลากหลาย (ตามที่ระบุใน Criterion 1 และ 4) และนำผลการประเมินมาวิเคราะห์เพื่อระบุจุดแข็ง จุดอ่อน และโอกาสในการปรับปรุง

• การนำผลประเมินไป ใช้ สิ่งสำคัญคือการแสดงให้เห็นว่าผลการประเมินต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นผลการประเมิน PLOs ผลการประเมินอาจารย์ ผลการสำรวจความพึงพอใจของนักศึกษาและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียถูกนำไปใช้ในการปรับปรุง หลักสูตรการเรียนการสอน และการบริการต่าง ๆ อย่างไร

• วัฒนธรรมคุณภาพ ส่งเสริมให้บุคลากรทุกคนมีส่วนร่วมและมีจิตสำนึกในการพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่อง (Culture of Quality)

• การติดตามบัณฑิต และศิษย์เก่า มีระบบติดตามและเก็บข้อมูลจากบัณฑิตและศิษย์เก่า รวมถึงนายจ้าง เพื่อนำข้อมูลเหล่านี้มาใช้ในการประเมิน ประสิทธิผลของหลักสูตรและปรับปรุง PLOs ให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงาน

 ประเด็นสำคัญที่เชื่อมโยงกัน

• Outcome-Based Education (OBE) หัวใจของ AUN-QA คือการมุ่งเน้นผลลัพธ์ที่นักศึกษาควรจะทำได้เมื่อสำเร็จการศึกษา (PLOs) ซึ่ง จะเชื่อมโยงไปสู่การออกแบบหลักสูตร การจัดการเรียนการสอน และการวัดผล

• Constructive Alignment เป็นหลักการสำคัญที่เชื่อมโยง PLOs ไปสู่ CLOS การจัดการเรียน การสอน และการวัดผลประเมินผล เพื่อให้แน่ใจว่าทุกองค์ประกอบของหลักสูตรทำงานร่วมกันเพื่อบรรลุผลลัพธ์ที่ตั้งไว้

• Stakeholder Engagement การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียมีความสำคัญอย่างยิ่งตั้งแต่การกำหนด PLOs โดยการเก็บสำรวจข้อมูลความต้องการ (requirements/needs) ไปจนถึงการรับฟังข้อเสนอแนะ (feedback) เพื่อปรับปรุงหลักสูตร และการสื่อสารข้อมูลหลักสูตร

• Continuous Quality Improvement (CQI) ทุกเกณฑ์เน้นย้ำถึงการประเมิน ทบทวน และปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (PDCA Cycle) เพื่อ ให้มั่นใจว่าหลักสูตรมีความทันสมัย ตอบสนองความต้องการของอุตสาหกรรมและสังคม และบรรลุผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง

• Data-Driven Decision Making การประเมิน AUN-QA สนับสนุนการใช้ข้อมูล (เช่น ข้อมูลภาระงานอาจารย์ ผลการวัด PLOs) ประกอบการวิเคราะห์และตัดสินใจเพื่อปรับปรุงคุณภาพ

• Continuous Quality Improvement (CQI) / Plan-Do-Check-Act (PDCA) เกณฑ์ ที่ 8 เป็นเหมือนบทสรุปที่เน้น ย้ำ ว่าการประเมิน AUN-QA ไม่ใช่แค่การตรวจสอบครั้งเดียวจบ แต่เป็นการกระตุ้นให้เกิดวงจรของการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง หลักสูตรต้องมีการวางแผน (Plan) ดำเนินการ (Do) ตรวจสอบ (Check) และปรับปรุง (Act) อยู่เสมอ ในทุก ๆ เกณฑ์ที่ได้กำหนดไว้

• Evidence-Based Decision Making การตัดสินใจในการปรับปรุงคุณภาพต้องอยู่บนพื้นฐานของข้อมูลและหลักฐานเชิงประจักษ์ ไม่ใช่แค่ความรู้สึกหรือการคาดเดา ซึ่งข้อมูลเหล่านี้ได้มาจากทุกเกณฑ์ที่กล่าวมา

• Stakeholder Involvement การพัฒนาคุณภาพอย่างยั่งยืนต้องการการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน ไม่ใช่แค่บุคลากรในหลักสูตร แต่รวมถึงนักศึกษา ศิษย์เก่า และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายนอก เช่น นายจ้างและผู้เชี่ยวชาญจากภายนอก

สรุปแล้ว AUN-QA Version 4.0 ไม่ใช่เพียงแค่การตรวจสอบเอกสาร แต่เป็นการประเมินเชิงลึกที่ต้องการเห็นหลักฐานเชิงประจักษ์ ถึงการดำเนินงานที่เป็นระบบมีคุณภาพ และนำไปสู่การพัฒนานักศึกษาให้มีคุณสมบัติตามที่หลักสูตรและสังคมคาดหวัง โดยรวมแล้วทั้ง 8 เกณฑ์ของ AUN-QA Version 4.0 ทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบและเชื่อมโยงกันอย่างแยกไม่ออก เป้าหมายสูงสุดคือการสร้างหลักสูตรที่มีคุณภาพ สามารถผลิตบัณฑิตที่มีคุณสมบัติและสมรรถนะตามที่สังคมและตลาดแรงงานต้องการ พร้อมกับก่อให้เกิดการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่องเพื่อตอบรับการเปลี่ยนแปลงที่อาจเกิดในอนาคต